Anayasa Mahkemesi 2022/155 E. 2023/38 K ve 22/02/2023 tarihli kararı 28/04/2023 tarihinde Resmi Gazetede yayınlandı.
Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar ile kadının evlenme sonrasında eşinin soyadını almasını düzenleyen Türk Medeni Kanunu'nun 187.madesi, eşitlik ilkesine aykırılık gerekçesi ile oy çokluğu ile iptal edildi.
Evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna varılmıştır.
İlgili hüküm dokuz ay sonra yürürlüğe girecek.
İtirazın Gerekçesi
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun Kadının soyadını düzenleyen ve iptali istenen 187.maddesi şu şekildedir:
" Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir."
İptal başvuru kararında soyadının kadının kimliği ile kişiliğinin bir parçasını oluşturduğu, itiraz konusu kuralla kadının evlenmeden önceki soyadını kullanma hakkına getirilen sınırlamanın meşru bir amacının bulunmadığı, erkeğin doğumla kazandığı soyadını ömür boyunca kullanması mümkün iken aynı hakkın kadına tanınmamasının eşitlik ilkesiyle bağdaşmadığı, AİHM'in söz konusu farklı muamele nedeniyle ihlal kararı verdiği, ayrıca bireysel başvuru alanında Anayasa Mahkemesince verilen ihlal kararlarının da bulunduğu ancak değiştirilmeyen kuralın idare tarafından uygulanmaya devam edildiği, bu durumun ise Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı ilkesini ihlal ettiği belirtilerek kuralın Anayasa'nın 2., 10., 17., 20., 90. ve 153.maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Anayasaya Aykırılık
Anayasa Mahkemesi'nin kararında iptali istenen kuralın Anayasa'ya aykırılığını incelediği bölümde "Kuralda evlenen kadının kocasının soyadını alacağı ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadının önünde, önceki soyadını kullanabileceği öngörülmüştür. Kural kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanabilmesine imkan tanımamaktadır." denmiştir.
Yine aynı bölümde sosyal, ekonomik, demografik ve teknolojik gelişmeler gibi nedenlerin zaman içinde belirli yasal değişikliklerin gerçekleştirilmesi ihtiyacını oraya çıkarabileceği de belirtilmiştir.
Anayasa'nın 2.maddesinde belirtilen insan haklarına saygılı devlet ilkesi de insan hakları alanında yaşanan gelişim ve dönüşüm dikkate alınmak suretiyle belirli yasal düzenlemelerin değiştirilmesini veya yürürlükten kaldırılmasını gerektirebilmektedir.
Yürürlüğe girdiği tarih itibariyle toplumsal hayatta olumlu etkiler yaratan ve belirli bir alanda düzenin sağlanmasını mümkün kılan hükümler, zamanla toplumsal gereksinimlere cevap vermede yetersiz kalabilmekte, ayrıca insan hakları bağlamında kabul gören evrensel değerlerin yeterli ölçüde hayata geçirilebilmesini temin etmekten uzaklaşabilmektedir.
Anayasa'nın 20.maddesinin birinci fıkrasında herkesin özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla kişiliğin belirlenmesinde en önemli unsurlardan kişiye sıkı sıkıya bağlı bir kişilik hakkı olan isim hakkı kişinin özel hayatının bir parçasını oluşturmakta, isim ve soyadı hakkı da Anayasa'nın 20.maddesi kapsamındadır.
Anayasa Mahkemesi aykırılık incelemesinde, evlenmeden önceki soyadın evlendikten sonra da kullanılması yönünden kadın ile erkeğin karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda bulundukları sonucuna ulaşmıştır.
Karar
Anayasa Mahkemesince yapılan incelemeler doğrultusunda evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna varılmıştır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 187.maddesinin;
birinci cümlesinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve İptaline karar verilmiştir.
ikinci cümlesinin 6216 sayılı kanunun 43.maddesinin 4.fıkrası gereğince iptaline karar verilmiştir.
Verilen bu karar 28/04/2023 tarihinde resmi gazetede yayımlanmış ve yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar verilmiştir.
Karar metninin tamamı: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/04/20230428-9.pdf
Bu faydalı bilgiler için teşekkür ederiz 🌸🥰